ÇAYKUR NEDEN HEDEFTE?

VURUN ABALIYA!
Çay sektöründe devlet tekelinin kaldırılması ve 1984 yılında yapılan yasal düzenlemeyle özel sektörün de devreye girmesiyle yaşanan sorunlar git gide büyüyor.
Bugün, Çay sektöründe özel işletmelerin kapasitesi ÇAYKUR’un kapasitesini aşmış durumda.
Kuru çay tüketim pazarında da özel işletmelerin pazar payı ÇAYKUR’un pazar payı civarında.
ÇAYKUR bu yıl yaş çay üreticisinden devletin açıkladığı fiyattan rekor düzeyde çay satın aldı ve ödemelerini peşin sayılabilecek bir periyot içerisinde ödedi, ödüyor.

Ayrıca, üreticilerin piyasadan satın alacağı ÇAYKUR çayını ucuza temin etmelerini sağlamak için ÇAYKUR’a sattıkları 3. Sürgün çaya karşılık dileyene bayiye satış fiyatı üzerinden kuru çay veriyor.
Geçmişte gecikmeli ücret alan ÇAYKUR işçileri, ücretlerini aksamadan alıyor. Üstelik sağlık hizmetlerinden dahi yararlanmaya engel olan mevsimlik işçilerin 120 gün çalışmasını 180 güne çıkarmış durumda.
Bir devlet kuruluşu olması nedeniyle kuru çay üretimi ve satışıyla birlikte sosyal görevler üstlenen, yeni yatırımlar da yapan ÇAYKUR bütün bunları öz sermayesi ile yapma gücüne sahip olmadığı için haliyle borçlanıyor.
ÇAYKUR’un borç nedenlerinden biri de pazardaki durumuyla ilgili. Çayın özel sektöre açılmasıyla özel firmaların kuru çay piyasasını bozması ve ÇAYKUR’un fiyat ve pazar dengesini belirleme gücünün elinden alınması bu nedenlerin başta gelenlerinden.
Bugün kuru çay pazarında kaçak çay, çöp çay, harman çay, kimyasal eklenmiş çay gibi her türlü çay var ve bunlar her geçen gün pazar payını büyütüyor ve pazarı bozuyorlar. Devlet bunlarla yeterli mücadele edemiyor ve bu durumdan en çok ÇAYKUR zarar görüyor.
Özetle; ÇAYKUR çayı bu piyasanın kıskacı altında.
Özel İşletmelerin durumuna gelince: Bunların bazıları vaktiyle çok ortaklı olarak sektöre girdi ve bu vesileyle ortaklarından aldığı çayların bedelini vaktinde ödemedi, “fabrika zarar ediyor” diyerekten sermaye artırımına gitti. Ortaklardan yeni paralar çekti. Üst üste bindirilen sermaye artırımlarına dayanamayan küçük ortakların devreden çıkarılmasıyla bu fabrikalar uyanık kurucularının eline geçti. Birçok firma battı, batarken çay aldığı üreticilerini ve küçük ortaklarını batırdı. Kapanıp gitti veya sık sık el değiştirdi.
Ayrıca, Çay sektörüne giren yabancı işletme ve firmalar tüketicinin damak tadını değiştirmek ve ÇAYKUR’un elindeki pazarı küçültmek için piyasaya yabancı çaylarla karışık harman çay sürdüler. Büyük marketlerin rafları bunlarla doldu.
Zamanla benzer bir sürü paketçi firma türedi ve bunların bazıları kaçak çayları, kalitesiz ve çöp çaylarla karıştırıp sattı.
Satın aldığı yaş çayı evsafına uygun işlemeyen bazı özel fabrikalar bu kalitesiz çayları ayrıca çay çöpleriyle karıştırıp ucuz fiyata piyasaya sürdüler, piyasayı bozdular.
Bazı özel çay işletmeleri ise kaçak çayları Türk çayı diye piyasaya sürdüler, çöpleri çaya dönüştürüp bu çaylara boya kattılar. Bunların bazıları yakalansa da denetim zaafiyeti nedeniyle bu tür faaliyetlerin ardı, arkası kesilmedi.
Bazı özel sektör çay işletmeleri sadece tüketiciyi hileli yollarla sömürmekle yetinmedi. Çalıştırdığına da ücretini Ya hiç ödemedi veya zamanında ödemedi. Bölge insanı yerine sigortasız, düşük ücretli Gürcü işçi çalıştırdı. Çalışma saatini 12 saat yaptı, sezon aralarında işçileri çalıştırmayıp onlara yarım ücret ödedi veya hiç ödemedi vs. vs.
Bütün bunlar yetmiyormuş gibi özel çay işletmeleri bu yıl üreticinin yaş çayını satın alırken alım fiyatını neredeyse devletin açıkladığı fiyatın yarısına indirdi.
Bu yaşadıklarımız karşısında birileri nedense çay piyasasını mahveden bazı hilekar, kaçakçı, üreticiyi ve çalıştırdığını sömüren bu tip özel çay işletmelerinin izini sürmek, onları deşifre etmek yerine sürekli ÇAYKUR’u diline doluyor.
Bugüne kadar yaptığı yanlış işler nedeniyle deşifresi yapılan bir özel çay firması/işletmesi bilmiyorum!
Olup bitenlere, bunların sonuçlarına baktığımızda, birilerinin bilerek veya bilmeyerek ÇAYKUR’un imajını zedeleyerek özel çay işletmelerine, sahte çay paketçilerine yardımcı olduğunu görüyoruz.!
Eğer ÇAYKUR’a karşı yapılan karalamalar, kötülemeler sürerse bu tür faaliyetler sonucunda kamuoyu ÇAYKUR’un ürettiği çayların bozuk olduğu düşüncesiyle piyasadaki özel çaylara yönelir, ÇAYKUR’un pazarı daralır, elindeki çayı öngördüğü fiyata elinden çıkaramaz, mevcut zararı büyür ve bir müddet sonra da elden çıkar.

Görünen köy klavuz istemez ve piyasada oluşturulan algı sonucu süreç ne yazık ki buraya doğru evriliyor.
Binbir türlü filimler çeviren bazı özel çay işletmelerini/firmalarını deşifre etme yerine sabah akşam ÇAYKUR’un aleyhine konuşmak, yazmak Bölgeyi felakete sürükleyecek yolu büyütmek demek.
Elbet ÇAYKUR’da yanlışlar yapılıyorsa onları da somut olarak ortaya koymalı. Ancak özel çay işletmelerine/firmalarına iğne dahi sokmayıp, ÇAYKUR’a çuvaldizi batırmak iyi niyetle yapılan bir şey olarak görülemez..!

Adnan Onay